Fyodor Mihayloviç Dostoyevski - Suç ve Ceza

Toplumsal bir yarar mı daha önemlidir, yoksa kişinin suçu mu? Gerçek suçlu, kişi mi? Yoksa kişiyi suça sürükleyen toplum mu? İşte Dostoyevski 19.yy da insanlığa bu soruyu sordu ve geriye “Suç ve Ceza” gibi bir miras bırakarak, her eserinde olduğu gibi bizleri yine zihnimizin düşünce derinliklerinde yolculuğa çıkardı.

Romanın başkahramanı Raskolnikov ekonomik zorluklar çeken, devamlı bir geçim kaynağı olmayan, Petersburg Üniversitesi’ndeki hukuk tahsilini parasızlık yüzünden yarıda bırakan bir gençtir. Rusya’ya batıdan gelen bazı fikir akımlarından etkilenen, iç çatışmaları yoğun olan birisidir. Raskolnikov’un düşüncesi tıpkı etkilendiği akımlarda ki gibidir. Bu fikir akımlarına göre, insanlar iki kısıma ayrılır: Yönetilmeye razı, sürü yığını insanlar ve kendi kanunlarını kendi koyan yöneticiler. Raskolnikov bu yönetici sınıfına ait olmak isteyen, kendisini diğer insanlardan üstün gören bir kişiliktir.

Annesi Alexandrovna ise kocasının az miktarda emekli maaşı ile geçinen bir kadındır. Kızı Dounia, daha sonra yüksek bir memur olan Luzhin ile nişanlanmış zeki ve neşeli bir kızdır. Sonya fakir bir ailenin dindar ve ahlaklı kızıdır fakat şartlar onu kötü yola düşürmeye mecbur bırakmıştır. Arkadiy Ivanoviç, Dunya’nın patronu, riyakâr, hırslı ve arzularının esiri olmuş menfi bir adamdır. Maria Petravno, Arkadiy’in ölen eşi. Dimitri, işsiz kalmış, ayyaş bir memur. Alyona Ivanovna, para hırsı ile yanıp tutuşan, kız kardeşi ile aynı evde yaşayan ve ona sürekli emirler veren yaşlı tefeci kadındır.
Raskolnikov yaşadığı maddi sıkıntılar yüzünden okulunu yarıda bırakmış olmanın verdiği psikolojik bozukluk ile birlikte, insanlar tarafından sevilmeyen, topluma zararı dokunan yaşlı kadını öldürmek için plan yapar. İlk başta bu düşünce kendisine yabancı gelse de yaşadığı içsel sorgulama sonucunda kararını verir ve tefeci kadının evine giderek yanında getirdiği balta ile onu öldürür. O esnada eve giren tefeci kadının üvey kız kardeşi ile karşılaşır, masum kızı öldürmek zorunda kalan Raskolnikov evden aldığı birkaç eşya ile kimseye gözükmeden dışarı çıkar.

Raskolnikov’un kız kardeşi dadılık yapmaktadır. Ev sahibi Svidrigailov ona sarkıntılık yapınca işten ayrılmak zorunda kalır. Luzhin isminde bir burjuva ile nişanlanır. Raskolnikov bu haberi gönderdikleri mektupta öğrenir. Kardeşinin kendisine parasal ve mesleki anlamda destek olması için o adamla birlikte olduğunu anlar ve engel olmaya çalışır ama mani olamaz.

Raskolnikov ara sıra Marmeladov’un kızı Sonya ile görüşür. Babasının ayyaş ve işsiz olması yüzünden Sonya kötü bir hayata düşmüştür.

Rodion (Raskolnikov) bütün bunlar yaşanırken öldürdüğü kadının vicdan azabı ile iyice bunalıma girmiştir. Bir gün borcu yüzünden karakola çağrıldığında içinde ki korku ve huzursuzluğu bir kez daha hisseder. Arkadaşı Razumihin’in odasında günlerce hasta yatar. Hastalığı sırasında geçirdiği sayıklamalar polis memuru Porfıy Petroviç’i şüphelendirir.

Rodion eniştesi ile kavga eder. Evlilik hazırlığında olmalarına rağmen Luzhin, Dunya’yı kovar. Dunya bu olaydan sonra Razumihin ile yakınlaşmaya başlar ve aralarında bir aşk doğar.

Polis Porfiy Petroviç araştırmaları sonunda Rodion’dan iyice şüphelenmeye başlar ve onu tekrar sorguya çeker. Bu sorgulama sırasında suçun işlendiği vakitte binada bulunan Nikolai, karakola gelerek cinayeti üstlenir. Rodion haklanmış gibi gözükse de bu yükün ağırlığına daha fazla dayanamaz ve içini dökme ihtiyacı hisseder. Sonunda işlediği cinayeti Sonya’ya anlatır. Sonya şartların zorlaması sebebiyle kötü yola düşmüş bir kadın olmasına rağmen son derece dindar ve ahlaklı bir kişidir. Raskolnikov’a suçunu itiraf etmesi için nasihatte bulunur. Bu olay yaşanırken polis, boyacı adamın suçsuz olduğunu anlamış ve Rodion’a cinayeti itiraf etmesi için nasihatte bulunur. Boyacı adam dindar bir insandır ve başkalarının günahını üstlenip acı çekerek sevap kazanacağını düşündüğü için cinayeti üstlenmiştir.

Bu arada Svidrigailov cinayeti Rodion’un işlediği öğrenmiştir ve Dunya’ya kendisi ile olması için şantaj yapar. Teklifini kabul ederse Rodion’u yurtdışına kaçıracağını söyler.  Hayvani arzularının kurbanı olmuş Svidrigailov’dan kurtulmak ve namusunu muhafaza etmek için tabanca ile kendisini korur ve Svidrigailov’u vurur. Svidrigailov, Dunya’ya hiçbir zaman sahip olamayacağını anlayarak intihar eder.

Raskolnikov artık her saniye beynini kemiren vicdan azabına dayanamaz ve suçunu itiraf ederek teslim olur. Sonya, Sibirya’ya sürgüne gönderilen Rodion’u serbest kalana dek bekleyecektir. Buna rağmen pişmanlığı devam eden Raskolnikov, Sonya sayesinde kendisini dine verir ve bu zor günleri Sonya ile birlikte gelecek hayalleri kurarak atlatmaya çalışır.

Dostoyevski eserini  “Yüreklerin sağır olmadığı bir dünyayı tasavvur ettim” diye açıklıyordu. Turgenyev’in “Babalar ve Oğullar” ile zirvede yer aldığı bir dönemde, Dostoyevski karşısına “Suç ve Ceza” ile çıkarak eleştirmenler tarafından başköşeye oturtulmuş, daha sonra ki yıllarda da hep zirvede yer alarak ulaşılması güç bir eser bırakmıştır arkasında. Onun eseri sadece edebiyat alanını değil, Freud’in dile getirdiği üzere psikanaliz kuramının gelişmesi içinde önemli bir yer teşkil etmektedir.

Dostoyevski’nin yazdığı bu eser salt edebiyat değil aynı zamanda psikoloji ve kriminoloji sınırları içinde yer alır. Dostoyevski’nin ne denli bir deha olduğu görmek için sırf bu eseri okumak ve yorumlamaya çalışmak bile kâfi gelecektir.